KỸ NĂNG MỀM – CON ĐƯỜNG DẪN ĐẾN THÀNH CÔNG CỦA NHÂN SỰ THỜI ĐẠI MỚI

Trong nhiều thập kỷ, các nhà tuyển dụng nhân sự cũng như các nhà giáo dục học thường xuyên phàn nàn về tình trạng thiếu kỹ năng mềm xuất hiên trong sinh viên mới tốt nghiệp từ các cơ sở giáo dục đào tạo. Trong một bộ kỹ năng mềm thông thường, kỹ năng giao tiếp hay kĩ năng quản lý thời gian thường được xếp hạng cao trong danh sách các kỹ năng còn thiếu mà các nhà tuyển dụng mong muốn những nhân sự mới của mình cần có trước khi bước vào môi trường làm việc chuyên nghiệp. Vấn đề này, trên thực tế, không chỉ xuất hiện tại các quốc gia đang phát triển, mà còn được chỉ ra với những nhân sự trẻ tại các nước công nghiệp trên thế giới.
 

Theo một nghiên cứu tại Hiệp hội các nhà tuyển dụng sau đại học của Anh (AGR) gần đây đã báo cáo: "Các nhà tuyển dụng phản ánh nhiều sinh viên tốt nghiệp thiếu 'kỹ năng mềm', chẳng hạn như làm việc nhóm" và "Họ tiếp tục giải thích rằng các ứng viên thường có học thức thành thạo nhưng thiếu các kỹ năng mềm như giao tiếp cũng như diễn giải những suy luận của mình bằng lời nói hoặc các con số thống kê” (AGR, 2007). Trên góc độ ngành học, Hiệp hội Kỹ thuật Đức (VDI) hơn 40 năm trước đã khuyến nghị rằng 20% ​​các khóa học của chương trình giảng dạy kỹ thuật nên là kỹ năng mềm. Sinh viên tốt nghiệp ngành kỹ thuật nên mang trong mình những kiến ​​thức về ngoại ngữ, nhận thức về văn hóa, và đặc biệt là kỹ năng làm việc trong nhóm, hay thậm chí là cả kỹ năng hùng biện. Điều này cũng phản ánh một thực tế hiện nay rằng các sinh viên mới tốt nghiệp khi tham gia phỏng vấn tuyển dụng thường chỉ gây ấn tượng bằng trình độ chuyên môn, kinh nghiệm làm việc, và đôi khi là bằng cấp. Tuy nhiên, như đã được đề cập ở trên, xu hướng tuyển dụng nhân sự hiện đại đánh giá ứng viên trên cả ba khía cạnh bao gồm: Kỹ năng, thái độ và kiến thức. Tầm quan trọng của kỹ năng mềm chắc chắn không còn xa lạ với nhiều người. Tuy nhiên, trước khi tìm hiểu sâu hơn về tầm quan trọng của kỹ năng mềm, chúng ta phải làm rõ câu hỏi "Chính xác thì kỹ năng mềm là gì?" Câu hỏi cơ bản này không dễ trả lời, bởi vì nhận thức về kỹ năng mềm là khác nhau giữa các ngữ cảnh. Một môn học có thể được coi là một kỹ năng mềm trong một lĩnh vực cụ thể và có thể được coi là một kỹ năng cứng trong một lĩnh vực khác. Trên hết, sự hiểu biết về những gì nên được công nhận là một kỹ năng mềm rất khác nhau.
 

Vậy “Kỹ năng mềm” là gì?

Kỹ năng là khả năng thực hiện một công việc nhất định, tuỳ thuộc vào một điều kiện nhất định, trong một hoàn cảnh nhất định để đạt được một kết quả (hoặc chỉ tiêu) nhất định. Các kỹ năng có thể là kỹ năng nghề nghiệp (kiến thức), kỹ năng sống và kỹ năng mềm. Tuỳ thuộc vào lĩnh vực học tập và tính chất công việc mà mỗi người lại có những kỹ năng nghề nghiệp khác nhau, nhưng các kỹ năng mềm là các kỹ năng cơ bản thì bất cứ ai làm công việc gì cũng nên có và cần phải có.

Kỹ năng mềm (Soft skills) đề cập đến nhóm các đặc điểm tính cách, khả năng hoả nhập xã hội, nền tảng ngôn ngữ, thói quen cá nhân, sự thân thiện và lạc quan trong giao tiếp giúp định vị một con người ở các mức độ khác nhau. Kỹ năng mềm bổ sung cho kỹ năng cứng, là những yêu cầu kỹ thuật của công việc.

Khác với kỹ năng mềm, kỹ năng cứng (Hard skills) dùng để chỉ kiến thức chuyên môn, trình độ chuyên môn hay chứng chỉ chuyên môn (bằng cấp). Kỹ năng mềm, vì vậy, chủ yếu là những kỹ năng thuộc về tính cách, đặc điểm của con người, không mang tính chuyên môn, và không phải là kỹ năng cá tính đặc biệt. Những kỹ năng cứng ở nghĩa trái ngược thường được đề cập trên bản lý lịch công việc, khả năng học vấn của ứng viên, kinh nghiệm và sự thành thạo về chuyên môn. Thực tế cho thấy kỹ năng cứng tạo tiền đề, và kỹ năng mềm tạo nên sự phát triển. Chìa khóa dẫn đến thành công thực sự là bạn phải biết kết hợp cả hai kỹ năng này một cách khéo léo.
 

Tại sao “Kỹ năng mềm” lại quan trọng?

Sau khi đã trau dồi rất nhiều kỹ năng mềm, câu trả lời cho việc tại sao chúng lại được coi là quan trọng như vậy vẫn còn bỏ ngỏ. Có rất nhiều lý do để có một cái nhìn khách quan về kỹ năng mềm của một con người.

Một lý do đơn giản là với nhu cầu tuyển dụng việc làm ngày nay, trong rất nhiều lĩnh vực tỷ lệ cạnh tranh đang ngày càng tăng cao. Để thành công trong môi trường khắc nghiệt này, các ứng viên cho bất kỳ công việc nào phải mang theo “lợi thế cạnh tranh” để phân biệt họ với các ứng viên khác có cùng trình độ và kết quả đánh giá tương đương. Và họ tìm lợi thế cạnh tranh này ở đâu? Những kiến ​​thức và kỹ năng bổ sung, được hỗ trợ bởi các đặc điểm và thói quen cá nhân sẽ mang tính thuyết phục đối với các nhà tuyển dụng. Điều này nghe có vẻ quen thuộc. Nói một cách dễ hiểu, nhà tuyển dụng thích nhận những ứng viên làm việc hiệu quả ngay từ rất sớm. Nếu một sinh viên tốt nghiệp đại học trước tiên phải được đào tạo về cách đặt nhiều hơn ba câu với nhau, cách trình bày phù hợp ý tưởng kinh doanh hoặc cách trò chuyện một cách dễ chịu với đồng nghiệp và khách hàng, sinh viên tốt nghiệp này sẽ không đủ tiêu chuẩn là người thích ứng nhanh.

Trong cuộc phỏng vấn xin việc, bản thân kỹ năng giao tiếp tốt đã là vô giá. Trong một số trường hợp, ứng viên thậm chí có thể sử dụng kỹ năng mềm này để che đậy thành công những điểm yếu về mặt kỹ năng cứng. Những lợi thế của việc thể hiện những đặc điểm tích cực như phép lịch sự, sự trung thực, linh hoạt, ngoại hình hoàn mỹ, v.v. trong một cuộc phỏng vấn xin việc thậm chí còn không phải bàn cãi.

Ngược lại, rất tiếc là hiếm khi một ứng viên bị từ chối vì không đủ kỹ năng mềm được nói sự thật về lý do bị từ chối, ví dụ: “Ngôn ngữ cơ thể của bạn cho thấy rằng bạn dường như cảm thấy rất bất an và khiến bạn gặp khó khăn trong việc thể hiện bản thân một cách thuyết phục”. Trên thực tế, đánh giá này thoạt nghe có vẻ khắc nghiệt; tuy nhiên loại phản hồi này sẽ giúp người tìm việc rất nhiều trong việc cải thiện phong cách của mình cho các cuộc phỏng vấn sắp tới. Thay vào đó, các nhà tuyển dụng thường không đưa ra lý do hoặc thậm chí mơ hồ gây hiểu lầm cho những lý do từ chối, điều này chẳng giúp ích được gì cho những ứng viên không may mắn.

Sau khi được tuyển dụng, câu chuyện thành công của những người biết cách thành thạo các kỹ năng mềm vẫn tiếp tục vì cơ hội nghề nghiệp tốt hơn nhiều. Một thực tế đơn giản, có thể được kiểm chứng trong môi trường kinh doanh hàng ngày, đó là các nhà tuyển dụng thích đề bạt những nhân viên có kỹ năng mềm vượt trội. Kỹ năng chăm chỉ tốt thôi không nhất thiết là đủ để trở thành lựa chọn hàng đầu khi nói đến việc thăng chức.

Kỹ năng mềm đang hình thành nhân cách của con người. Ước mơ của bất kỳ nhà giáo dục nào là sinh viên khi tốt nghiệp, đặc biệt là từ các cơ sở giáo dục đại học, không chỉ trở thành chuyên gia trong một lĩnh vực nhất định mà còn phải trưởng thành về nhân cách với trình độ học vấn cân đối, toàn diện. Tuy nhiên, đặc điểm này thể hiện ở kỹ năng mềm chứ không phải kỹ năng cứng.

Trong những thập kỷ qua ở nhiều xã hội, quan điểm về kỹ năng mềm đã thay đổi đáng kể. Trong khi trước đây, việc thành thạo các kỹ năng cứng được đánh giá cao nhất và các kỹ năng mềm được coi là “tốt để có”, thì nhận thức này đã được thay đổi. Ngày nay nói chung, những người hướng ngoại, giỏi tiếp thị bản thân và dễ giao thiệp được đánh giá cao hơn những người thiếu những đặc tính đó. Một kỹ thuật viên lớn tuổi giỏi, một át chủ bài trong lĩnh vực của mình, nhưng sống nội tâm và nói ít hơn mười câu hoàn chỉnh một ngày chưa chắc đã được đánh giá quá cao nữa.

Tuy nhiên, đối với một kỹ sư xây dựng, việc trình bày những bài thuyết trình về cách xây dựng những cây cầu là không đủ, mà anh ta phải có khả năng xây dựng một cây cầu vững chắc tồn tại qua một thế kỷ. Chưa kể đến một bác sĩ thần kinh hoặc bác sĩ phẫu thuật, những người mà chúng ta đương nhiên mong đợi kỹ năng trong phòng mổ của họ nhiều hơn là kỹ năng giao tiếp hấp dẫn của anh ta.

Chính vì vậy, việc hài hoà giữa kỹ năng cứng và kỹ năng mềm đóng vai trò tiên quyết trong sự thành công của một con người. Kỹ năng mềm đóng một vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách của một người, chúng tạo ra năng lực xã hội và bổ sung cho các kỹ năng cứng, là những yêu cầu kỹ thuật của một công việc. Do đó, các kỹ năng mềm có tầm quan trọng ngang nhau bên cạnh các kỹ năng cứng, nhưng không nên lạm dụng chúng để ngụy trang cho sự thiếu chuyên môn của một người trong các lĩnh vực cụ thể.
 

Làm thế nào để rèn luyện “Kỹ năng mềm” cho sinh viên?

Bước đầu tiên trong việc nâng cao kỹ năng mềm của sinh viên là nâng cao nhận thức của họ về tầm quan trọng của kỹ năng mềm và hậu quả của những thiếu sót trong vấn đề này. Sinh viên nên được khuyến khích nâng cao kỹ năng mềm của họ bằng cách tham dự các khóa học và tham gia các buổi toạ đàm cùng doanh nghiệp hoặc nhà tuyển dụng để mở rộng tầm nhìn của họ, nắm bắt được xu hướng nghề nghiệp trong tương lai. Sinh viên trước hết phải xác định rõ công việc mình muốn làm sau khi ra trường, sau đó phân tích xem đối với công việc đó, đâu là kỹ năng “cứng”, đâu là kỹ năng “mềm”. Việc xác định rõ “mềm”, “cứng” và nhận ra điểm mạnh, điểm yếu, những mặt thiếu hụt của bản thân là yêu cầu đầu tiên và rất quan trọng để trau dồi kỹ năng “mềm”.

Tuy nhiên, phần lớn các chương trình giảng dạy đã quá tải với các khóa học kỹ năng cứng, nên hầu như không thể thêm hoặc thay thế các khóa học. Hơn nữa, các giảng viên khác có thể không biết tầm quan trọng của các kỹ năng mềm và do đó, không thể hỗ trợ các khóa học chuyên dụng về vấn đề này. Một cách rất sang tạo để đào tạo kỹ năng mềm cho sinh viên là đưa nó vào việc giảng dạy các kỹ năng cứng. Bằng cách này, không cần thay đổi chương trình học của một chương trình; thay vào đó, sự thay đổi sẽ được phản ánh trong phương pháp giảng dạy của giảng viên. Việc tăng cường thảo luận nhóm, cho phép sinh viên thuyết trình và sử dụng các phương pháp luận đặc biệt có thể được áp dụng trong suốt khóa học. Cách tiếp cận này để thực hành các kỹ năng mềm đòi hỏi một số suy nghĩ cải tiến và lập kế hoạch lại các khóa học kỹ năng cứng hiện có. Một cách tiếp cận thú vị đối với vấn đề này là sử dụng phương pháp đảo ngược mục đích của bài giảng, tức là biến nội dung của bài giảng thành phương tiện để dạy các kỹ năng mềm. Một ví dụ sẽ là một giáo viên toán học sẽ lên kế hoạch cho một bài giảng trước hết bằng cách xác định những kỹ năng mềm mà anh ấy muốn nâng cao trong thời lượng môn học, sau đó xem xét cách sắp xếp nội dung môn học cần thiết để hỗ trợ mục tiêu này. Áp dụng đúng cách phương pháp này, việc giảng dạy như vậy sẽ tự động tăng tính hấp dẫn và hiệu quả của một khóa học về cả kỹ năng cứng và kỹ năng mềm.
 

Kết luận

Xét trên thực tế là trong những thập kỷ qua trong xã hội, nhận thức về tầm quan trọng của các kỹ năng mềm đã tăng lên đáng kể, điều quan trọng là tất cả mọi người phải có đủ các kỹ năng ngoài kiến ​​thức học thuật hoặc kỹ thuật. Điều này không đặc biệt khó. Khi bản thân đã xác định được thiếu sót trong một lĩnh vực kỹ năng mềm nào đó, thì có rất nhiều cách để khắc phục sự thiếu sót đó. Các nhà giáo dục có trách nhiệm đặc biệt trong việc phát triển các kỹ năng mềm của sinh viên. Bên cạnh việc nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của các kỹ năng mềm và khuyến khích sinh viên nâng cao kỹ năng của mình, các giảng viên nên tích cực thực hành các kỹ năng mềm với sinh viên của mình. Một cách rất hiệu quả để làm điều này là đưa việc đào tạo kỹ năng mềm vào việc giảng dạy các kỹ năng cứng. Như một tác dụng phụ tích cực, các bài học sẽ trở nên hấp dẫn hơn, do đó sẽ tăng tỷ lệ thành công của người học.

Kỹ năng mềm đóng một vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách của một cá nhân bằng cách bổ sung cho các kỹ năng cứng của họ. Tuy nhiên, quá nhấn mạnh nó đến mức làm hạ thấp đi vai trò của các kỹ năng cứng là tuyệt đối sai lầm, vì các kỹ năng cứng, tức là kiến ​​thức chuyên môn trong các lĩnh vực nhất định là những điều kiện bắt buộc đối với bất kỳ nhân sự nào. Phát triển hài hoà, đồng đều hai loại kỹ năng này sẽ đem đến một nguồn nhân sự với chất lượng cao, đáp ứng được những đòi hỏi của làn sóng nguồn nhân lực toàn cầu.

Internet Resources

1. British Association of Graduate Recruiters (AGR): www.agr.org.uk

2. Horton K.: www.horton.com.
 

Ban Đào tạo doanh nghiệp, VJCC