かるた Karuta - Công phu và trí tuệ trong trò chơi dân gian Nhật Bản nổi tiếng

Nhìn chung, Karuta có thể được chia thành "Hyakunin Isshu Karuta" 百人一首（かるた）sử dụng Hyakunin Isshu (Ogura Hyakunin Isshu - Bộ sưu tập gồm một trăm bài thơ được sáng tác phần lớn trong khoảng thời gian khoảng ba trăm năm, từ đầu thế kỷ thứ mười đến đầu thế kỷ thứ mười ba, sưu tầm bởi Fujiwara no Teika (hay Sadaie, 1162-1241)) và "Iroha Karuta" sử dụng các bài hát Iroha いろは歌 (một bài thơ cổ của Nhật Bản chứa tất cả các âm trong bảng âm tiết tiếng Nhật). 

Hyakunin Isshu

Hyakunin Isshu Karuta được tổ chức thường xuyên như một giải đấu lớn và chính thức, và đây cũng là trò chơi bài đại diện duy nhất của Nhật Bản.

いろは歌 - Bài hát Iroha

Tích lũy kiến thức qua việc chơi bài

Có thể cho rằng, Hyakunin Isshu Karuta và Iroha Karuta bao gồm cả một nền giáo dục văn hóa truyền thống lâu đời của Nhật Bản, chứ không chỉ là một trò chơi bài giải trí thông thường. Để chơi được Karuta, người chơi cần nắm bắt được 100 bài thơ  Hyakunin Isshu cũng như hiểu được bài hát Iroha, và ghi nhớ chúng cùng với hình ảnh trong các lá bài. 

Không chỉ vậy, mỗi bài thơ và hình ảnh đều tồn tại một ý nghĩa nhất định, và sẽ rất thú vị nếu người chơi hiểu được các bài thơ đó. 

Nguồn gốc và lịch sử độc đáo, riêng biệt của Hyakunin Isshu Karuta và Iroha Karuta

Karuta bắt nguồn lần đầu tiên ở Nhật Bản chính là Hyakunin Isshu Karuta. Cho đến hiện tại, nguồn gốc chính xác của Karuta vẫn chưa được làm sáng tỏ, tuy nhiên, người ta cho rằng nó bắt nguồn từ vỏ sò (貝覆い) trong món ăn liên quan đến ốc, sò truyền thống của các gia đình quý tộc thượng lưu Nhật Bản.

Theo lịch sử được ghi chép lại, Karuta đã tồn tại và trở nên nổi tiếng kể từ thời đại Genroku (1688-1704) và Kyoho (1716-1736). Vào thời Minh Trị, Hiệp hội Karuta Tokyo được thành lập và các cuộc thi cấp quốc gia cũng bắt đầu được tổ chức. Sau chiến tranh thế giới, môn thể thao này tạm thời bị ngừng thi đấu, nhưng Karuta vẫn rất phổ biến trong nước Nhật, điển hình là các cuộc thi đấu quốc gia vẫn được tổ chức.

Lịch sử của Iroha Karuta còn rất ngắn ngủi so với Hyakunin Isshu Karuta, và người ta cho rằng nó ra đời vào khoảng cuối thời Edo, Kaei (1848-1854). Iroha Karuta bắt nguồn ở Kansai và sau đó được du nhập vào Edo.

Ngoài ra, cái tên Karuta cũng được cho là vốn dĩ không phải một từ thuần Nhật, mà xuất phát từ “carta” có nghĩa là “thẻ bài” trong tiếng Bồ Đào Nha. 

Hoàn thành số thẻ bài chia cho mỗi người chơi

Mỗi lượt chơi Karuta được tham gia bởi 3 người trở lên, chia thành các cặp thi đấu 1-1 và một người đọc bài. Cách chơi Karuta cũng khá đơn giản, cách chơi tại nhà cũng tương tự như luật chơi tại các cuộc thi. 

Đầu tiên, trộn các lá bài karuta sau đó sắp xếp chúng đối mặt với nhau để tìm một thẻ hình được ghép nối với thẻ đọc mà người đọc gọi tên. Khi tìm thấy thẻ bài hình, nhanh tay chạm vào thẻ hình ảnh và trả lời "có". Lặp lại điều này và cuối cùng người có nhiều lá bài được chạm nhất sẽ thắng.

Một số lưu ý là các quy tắc chính thức cho Hyakunin Isshu Karuta là khác nhau tùy theo mỗi vùng miền và cuộc thi.

Quy tắc chung

Đây là một trò chơi khá hữu ích cho trẻ em khi bắt đầu học các chữ cái. Đầu tiên, khi người đọc đọc lá bài lên, cần nhanh mắt tìm ra thẻ bài tương ứng và chạm tay vào lá bài đó ngay lập tức. Người chơi có thể chạm vào lá bài bất cứ lúc nào kể từ khi người đọc cất tiếng. Nếu chạm vào lá bài sai, lá bài đó sẽ bị loại bỏ. 

Lật bài

Ở đây, Hyakunin Isshu Karuta với 100 thẻ bài có hình ảnh sẽ được sử dụng để chơi. Người chơi úp mặt các lá bài xuống, sau đó trộn đều và chia thành 2 nửa bằng nhau gồm 50 lá bài. Các người chơi bắt đầu rút các lá bài từ bộ bài. 

Nếu thẻ hình là pháp sư (殿), người chơi sở hữu lá bài.

Nếu thẻ hình là một nhà sư (坊主), người rút bài bỏ tất cả các bài của mình và xếp bên cạnh bộ bài.

Nếu thẻ hình là nữ (姫), người chơi sẽ nhận được tất cả các thẻ đặt bên cạnh bộ bài (thẻ bỏ đi của nhà sư).

Khi tất cả các bộ bài đã hết, người nào thu thập được nhiều thẻ nhất sẽ chiến thắng.

源平合戦 Genpeikassen Chiến tranh Genpei

Trò chơi này cũng sử dụng Hyakunin Isshu, và thường chia ra thành thẻ đọc và thẻ hình ảnh, sau đó quyết định một người đọc các bài thơ trên lá bài. Người chơi được chia thành 2 đội ngồi đối diện với nhau. 

Sắp xếp 50 thẻ thành 3 hàng, và bắt lấy một thẻ tương ứng với thẻ mà người đọc đọc lên. . Người chơi có thể chạm vào lá bài bất cứ lúc nào kể từ khi người đọc cất tiếng. Người thắng là người lấy hết các lá bài trước mặt sớm hơn. 

Karuta là một trò chơi rất thú vị, không chỉ đối với người Nhật mà còn vô cùng hữu ích đối với những người học tiếng Nhật. Đây cũng là một cách rất tốt để tìm hiểu một trong những trò chơi đại diện và một nét văn hóa truyền thống đặc sắc của xứ sở Hoa anh đào. 

Ban tiếng Nhật VJCC